IVRAJCH
Mauser
kliknij tutaj aby obejżeć galerie
PODSTAWOWE DANE
Kaliber: 7,92 mm
Masa bez bagnetu: 3,38 kg
Długość broni bez bagnetu: 1100 mm
Długość broni z bagnetem: 1550 mm
Długość lufy: 600 mm
Pojemność magazynka: 5 naboi
Szybkostrzelność: 8 - 12 strzałów na minutę
Prędkość początkowa pocisku: ok. 845 m/s
Masa pocisku: 12,8 g
Masa naboju: 27 g
POWSTANIE SYSTEMU MAUSERA
Geneza powstania karabinu typu Mauser przypada jeszcze na rok 1871, kiedy Paul Mausera (1838 - 1914) skonstruował swój pierwszy karabin..Wtedy to armia niemiecka wprowadziła na wyposażenie karabiny tego rodzaju. Produkcja i eksport podlegały dotacji, przez co szybko zostały przyjęte przez armie wielu państw na świecie. W 1898 roku powstał Gewehr 98, który stał się podstawowym karabinem armii niemieckiej aż do końca II wojny światowej. Zalety karabinów Mauser to: niezawodny-mechanizm ryglujący oraz precyzyjne wykonanie. Chociaż produkowane głównie na potrzeby armii, karabiny te z powodzeniem zdawały egzamin jako broń sportowa i myśliwska. Poza tym można z nich było strzelać amunicją dużo silniejszą niż standardowe naboje kalibru 7,92 x 57 używane w armii niemieckiej. Opracowano też krótszą wersję z lufą o długości 60 cm dla artylerzystów, kawalerii oraz żołnierzy, których podstawowym zadaniem nie była zbyt częsta bezpośrednia walka z wrogiem. Niezawodność zamka Mauser'a polegała na trzech ryglach: dwóch z przodu zamykających się w gnieździe ryglowym na wlocie lufy (przed komorą nabojową) i jednym zapasowym z tyłu włazu nabojowego. Był to typowy zamek czterotaktowy, rozwiązanie naśladowane potem przez wielu konstruktorów broni. System ten był niewygodny dla strzelającego, który musiał wykonywać ruch całym ramieniem. Zapewne lepsze rozwiązanie zastosowane zostało w karabinie Lee-Enfield, gdzie do otwierania zamka strzelec wykorzystywał jedynie nadgarstek. Dlatego też karabiny Mauser nigdy nie osiągnęły szybkostrzelności karabinów Lee-Enfield, co miało oczywiste rezultaty na polu walki.
W POLSCE
Wojsko Polskie w 1918 r. było uzbrojone w szereg typów karabinów pochodzących z magazynów pozostawionych przez zaborców, jak również sprowadzonych do kraju przez oddziały WP przybyłe z zagranicy. Bilans stanu majątkowego na dzień 26.01.1919 wykazał, ze w armii znajduje się ok. 100.000 karabinów i 1.200 karabinów maszynowych. Jak wiadomo taki brak normalizacji uzbrojenia powoduje ogromne problemy logistyczne, warsztatowe i in. Postanowiono zatem znormalizować uzbrojenie w Wojsku Polskim. Stan uzbrojenia nie pozwalał na zaspokojenie potrzeb nowych sił zbrojnych, a wobec braku przemysłu wojennego postanowiono szukać rozwiązania poza granicami kraju. Polska Misja Wojskowych Zakupów w Paryżu w latach 1919 - 1920 pośredniczyła w zakupie i dostawach ok. 750.000 kb i kbk, 12.000 km oraz kilkudziesięciu tysięcy kb i km nie w pełni sprawnych, a nabytych po cenie złomu. Czynniki te spowodowały, że z chwilą zakończenia działań wojennych w 1921 r., w WP znajdowało się ok. 24 typów kb i 22 typy kbk. Pilnego znaczenia nabrała więc sprawa uporządkowania i ujednolicenia uzbrojenia piechoty.
W czerwcu 1921r. Rada Wojenna przy Ministrze Spraw Wojskowych podjęła pierwsze kroki w celu standaryzacji uzbrojenia. Jako standardową broń piechoty uznano 7,92 mm kb Mausera wz. 1898. Prawdopodobnie ze względów politycznych pierwszy wybór padł na karabiny produkcji francuskiej -- Lebela lub Berthiera. Duży wpływ na decyzję o wyborze niemieckiego Mauser'a miało przyznanie Polsce na mocy traktatu wersalskiego wyposażenia niemieckiej fabryki broni w Gdańsku 10.III.1921 roku. Wybrany typ karabinu stanowił jedno z ostatnich opracowań niemieckiego konstruktora broni Paula Mausera i został oficjalnie oznaczony jako "7,92mm kb Mauser wz. 1898". Przyznane Polsce maszyny przewieziono do warszawskiej fabryki Gerlacha, w której do tej pory prowadzono remonty uszkodzonej w działaniach wojennych broni. Wydzielone obszary z fabryki Gerlacha, w których produkowano już od 1922 r. broń, przemianowano na Państwową Fabrykę Karabinów, która produkowała szereg z międzywojennego sprzętu polskiego.
W kawalerii także po demobilizacji w 1921 roku doprowadzono do pewnego uporządkowania uzbrojenia w kawalerii. Jako podstawowe uzbrojenie strzeleckie przyjęto austriackie karabinki Mannlichera wz. 1895z bagnetami wz. 1895. Tylko w pułkach 7 BJ (15, 16 i 17 Pułki Ułanów) używano niemieckich kbk Mausera wz. 1898 z tego samego wzoru bagnetami.
Jeszcze czasie napraw i remontów posiadane niemieckie kbk wz. 1898a upodabniano do kbk produkcji polskiej. Zmiany polegały na:
- zaklejeniu otworu w kolbie do przeciągania pasa,
- wykonaniu wyżłobienia w kolbie i dodaniu poprzeczki,
- dodaniu strzemienia tylnego,
- wymianie koźlika, w wypadku uszkodzenia, na koźlik produkcji polskiej,
- wymianie trzewika kolby, jeśli stary był zniszczony,
- wymianie bączka tylnego na bączek produkcji polskiej,
- wymianie łoża, jeśli było zniszczone, na łoże produkcji polskiej.
W 1924r. Komitet ds. Uzbrojenia i Sprzętu podjął decyzję o zastąpieniu karabinu karabinkiem. Broń ta miała być lżejsza i bardziej uniwersalna. Było to związane ze zmianą doktryny zasięgu ostrzału piechoty w większości krajów Europy. W tym też roku Państwowa Fabryka Karabinów w Warszawie opracowała model kbk wzorowy na konstrukcji niemieckiego kbk kawalerii typu Car98AZ (kbk wz.1898a). Pierwszą partię 10.000 szt. broni przekazano do Centralnej Szkoły Strzeleckiej w Toruniu w celu wykonania prób. Testy wykazały pewne niedociągnięcia nowego karabinka, jednak Komitet do Spraw Uzbrojenia zatwierdził nowy wzór do wprowadzenia na stan wszystkich formacji. W 1925 roku wprowadzono też do niektórych dalszych pułków kawalerii niemieckie kbk Mausera wz. 1898 i karabinki tego wzoru, polskiej produkcji.
Karabinki wz. 1898 produkowano w Warszawie w latach 1925 - 1931. Łącznie w Państwowej Fabryce Karabinów wyprodukowano 189.632 kbk tego wzoru. W kwietniu 1927r. produkcję kbk wz. 1898 uruchomiono również w Państwowej Fabryce Broni w Radomiu, gdzie produkcję części rozpoczęto już w maju 1925 roku. Produkcja pełnych karabinów ruszyła 1.IV.1927 roku, ale ich składanie rozpoczęto dopiero jesienią. Do 1.VI.1939 roku FB wykonała 159.121 sztuk kbk.
W trakcie produkcji kbk uległ niewielkiej modernizacji. Broń w pierwszych seriach miała:
- oddzielne pierścienie nakładki,
- łoże i nakładkę nie impregnowane, jak również nie wzmacniane kołkami,
- rączki trzonków zamkowych zgięte w dół o 90°, ścięte od wewnątrz i moletowane.
W późniejszych seriach wprowadzono:
- zamiast pierścienia nakładki
- przetoczenie górnej części komory zamkowej,
- wzmocnienie kołkami oraz nasycenie płynem impregnacyjnym łoża i nakładki,
- proste rączki trzonów zamkowych - w ostatnich seriach kbk.
Na przełomie lat 1931/32 nastąpiła w WP ponowna zmiana założeń taktycznych polegająca na tendencji do wydłużania ognia celowniczego karabinowego na odległość 1200-1500m. Można to było zrealizować tylko przez przezbrojenie w karabiny długie. Do realizacji tego przystąpiono dopiero w 1936 roku.
Karabinki kbk wz.1898 PWU były, obok karabinów kb wz.1898, podstawową bronią w Wojsku Polskim. W 1939 roku karabinki przydzielane były prawie wyłącznie do oddziałów kawalerii. Funkcjonowały też w niektórych batalionach ON, tam gdzie brakowało karabinów. W czasie działań wojennych Polska dysponowała 263.000 kbk wz.1898 zarówno produkcji polskiej, jak i przeróbek niemieckich.
W ramach KOP kbk wz.1898 wprowadzono w roku 1926, kiedy to pojawił się w spisach przydzielony dla 16 i 17 Batalionu KOP. Batalion 16 otrzymał 369 kbk wz.1898, a 17. - 312 sztuk. W roku 1929 mówi się o posiadaniu przez 16. Szwadron Kawalerii KOP 87 sztuk kbk wz.1898, co było wyjątkiem wśród kawalerii KOP. W tym samym roku nastąpiło przesunięcie broni tego typu także do 15. Szwadronu. W 1930 roku postanowiono uzbroić w nie 2.,15. i 18.
Batalion KOP po 1.083 sztuki na każdy, oraz zwiększyć ilość w 16.(206 sztuk) i 17. (335 sztuk) batalionie. Wymiana spowodowana była faktem uznania kbk za poręczniejszych od kb, zwłaszcza w warunkach służby granicznej. Dodatkowo dla dwóch komapanii batalionu szkolnego w Osowcu przeznaczono 416 kbk. W 1930 roku w KOP funkcjonuje co najmniej 5.904 sztuki kbk wz.1898, a w 1936 roku spisy podają już 17.851 sztuk wersji PWU, a dalsze zapotrzebowanie określano na 5.713 sztuk. Pod koniec września 1938 roku przekazano do KOP 3.040 sztuk kbk wz. 1898 PWU na cele mobilizacyjne. W marcu 1939, gdy tworzono "ćwiczebny" pułk kawalerii KOP przekazano na ten cel pewną ilość kbk.
KONSTRUKCJA
Karabinek Mauser wz. 1898 PWU prod. PFK Warszawa miał długość całkowitą 1100 mm, lufę długości 600 mm kalibru 7,9 mm, gwintowaną -- 4 bruzdy prawoskrętne. U wylotu lufy osadzona była muszka pryzmatyczna z bocznymi osłonami w postaci mocnych "skrzydełek", przed muszką zaczep do ochraniacza wylotu lufy. Na tylnej części osadzony celownik ramieniowo-krzywiznowy z krzywizną w podstawie, skalowany na ramieniu od 300 do 2000 m. Lufa była wkręcona w komorę -- obsadę zamkową. Na grzbiecie komory z przodu były wyryte oznaczenia fabryczne, np: orzeł -- P.F.K/Warszawa/1927 lub orzeł -- F.B./Radom/1928, z boku nr seryjny (fabryczny) oraz oznaczenie wzoru: K 98. W tylnej części komory znajdował się mostek z gniazdem dla oparcia łódki nabojowej przy napełnianiu magazynka. Zamek tłokowo ślizgowo-obrotowy, czterotaktowy zaryglowany symetrycznie w pionie. Zamek był złożony z: trzona zamkowego z rączką zagiętą pod kątem 90, zakończoną gałką ściętą płasko od wewnątrz i moletowaną (w późniejszych wersjach kbk wz. 1898 rączka zamka prosta z kulistą gałką), zameczka, kurka, bezpiecznika skrzydełkowego, iglicy, sprężyny iglicznej, wyciągu i zapadki.
W łożu pod zamkiem magazynek pudełkowy stały, niewystający o pojemności 5 naboi oraz urządzenie spustowe z językiem osłoniętym kabłąkiem.
Kolba i łoże z drewna bukowego. Łoże długie zakończone z przodu pod wylotem lufy obsadą do bagnetu przymocowaną przednim bączkiem. Za bączkiem u spodu łoża osadzona była podstawa koźlika. Koźlik w postaci wkręcanego i zakończonego gałką pręta. Bączek tylny z bocznym uchem do pasa i dolnym ruchomym strzemiączkiem. Łoże w środkowej części po bokach posiadało żłobki chwytowe. Kolba z szyjką i chwytem półpistoletowym miała na dolnej krawędzi osadzone strzemiączko do pasa nośnego. Stopa okuta trzewikiem -- stopką.
Nakładka na lufie drewniana długa, sięgająca od komory zamkowej do przedniego bączka. W nakładce wycięty otwór dla celownika. Celownik ramkowo-krzywiznowy.
AMUNICJA
Karabinek kbk wz.1898 i 1898a używał standardowej amunicji 7,92mm systemu Mausera - 7,92 mm x 57. Nabój wywodził się od naboju Mausera wz.1888 w którym po raz pierwszy zastosowano łuskę bez kryzy wystającej, wg. szwajcarskiego wynalazku, który znalazł powszechne zastosowanie. W Polsce produkcją amunicji mauserowskiej zajmowały się niewielkie warsztaty w Toruniu, Poznaniu, Krakowie i Warszawie. Najpierw produkowano tylko amunicję typu S, lecz później podjęto też produkcję pocisków specjalnych. Już w latach 1922 - 24 w Wojskowej Wytwórni Amunicji Karabinowej w Warszawie przy ul. Szwedzkiej prowadzono próby amunicji pomysłu płk Godlewskiego z pociskiem o lekkim rdzeniu ołowianym i drewnianym. Dokonano też eksperymentalnej partii amunicji z pociskiem z mosiężną opaską według pomysłu płk. Dunajewskiego. Ponadto wydano partię próbną amunicji z pociskami wybuchowymi, która uzyskała pochlebną ocenę Artyleryjskiej Komisji Doświadczalnej w Rembertowie. Jednak dopiero rozruch wytwórni "Pocisk" i uruchomienie Państwowej Fabryki Amunicji w Skarżysku pozwoliły na zaspokojenie potrzeb wojska w amunicję. Początkowo wytwarzano amunicję o prędkości początkowej 827 m/s, ale na wniosek Centralnej Szkoły Strzelniczej w Toruniu, zmniejszono ich prędkość do 790 m/s w 1927 roku. Było to spowodowane dużą dymnością i płomiennością prochu. Poparła to też PWP w Pionkach, gdzie były trudności z produkcją prochu o dużej prędkości wylotowej. Amunicja ta jednak budziła zastrzeżenia i gdy w 1935 roku wyczerpały się jej zapasy powrócono do produkcji szybszej amunicji.
Amunicja karabinowa polskiej produkcji posiadała łuski z metalu i składzie 67% miedzi i 33% cynku lub 72% miedzi i 28% cynku. PFA w Skarżysku eksperymentowała też z łuskami stalowymi z różnych rodzajów blach.
Oprócz pocisku S (analogicznego do niemieckiego z początku lat 30-tych) produkowano też naboje SC (ciężki), z pociskiem p-panc P oraz zapalającym Z w dwóch wersjach. Produkowano też najtrudniejsze w produkcji PS - pancerno - świetlne. Istniał tez nabój W - wskaźnikowy (wybuchowy), jednak brak jest danych na temat tej amunicji.
Amunicję 7,92 mm polską pakowano w pudełka kartonowe koloru brązowego lub kremowego zawierajace po 15 naboi luzem lub w łódkach po 5 sztuk. Kartony pakowano w skrzynie po 1260 naboi, czyli 84 kartony. Produkcja naboju typu S i SC kosztowała 0,26 zł.
Część zawartości strony pochodzi z adresu www.iirp.prv.pl